به گزارش خبرنگار ایلنا، ساختار ضعیف نظارت بر ایمنی کارگاه‌ها یکی از معضلاتِ بازار کار ایران است. نگاهی گذرا به آمارِ نه چندان دقیقِ حوادث کار در ایران نشان از عدم وجودِ نظارتی جدی و هدفمند بر قوانین مربوط به ایمنی و بهداشت محیط کار دارد. در کنار حوادث لحظه‌ای که باعث مرگ یا مصدومیت و از کار افتادگی کارگران می‌شود، بحث فرسایش تدریجی و بیماری‌های ناشی از وضعیت بد بهداشت محیط کار نیز حائز اهمیت است.
سازمان تامین اجتماعی در سالنامه آماری خود درباره کاهش حوادث کارگری منجر به فوت نیروهای کار در سال‌های 99 و 98 نوشت. تامین اجتماعی در گزارش خود نوشت: تعداد حادثه‌دیدگان از 21562 مورد در سال 98، به 44491 مورد در سال 99 رسید. بر اساس آمار منتشر شده، 139 هزار و 866 کارگر در بازه زمانی 6ساله یعنی در سال‌های 94 تا 99 دچار حادثه شده‌اند.
آمار و ارقام حاکی از آن است، حوادث شغلی در میان نیروهای کار مجرد در سال‌های گذشته روندی رو به رشد داشته است. بر اساس اطلاعات منتشر شده، 3870 کارگر مجرد در سال 94.3649 کارگر در سال 95.4010 نفر در سال 96.5488 کارگر در سال 97.11153 نفر در سال 98 و 22587 کارگر مجرد در سال 99 دچار حوادث کار شده‌اند. مجموع نیروی کار آسیب دیده در این سال‌ها به مرز 50 هزار و 757 کارگر می‌رسد. اگرچه تعداد حوادث کار برای کارگران مجرد سیری صعودی طی کرده ولی در مقابل میزان حوادث شغلی برای کارگران متاهل در سال‌های 94 تا 98 روند نزولی داشته است. 14916 کارگر متاهل در سال 94.14873 در سال 95.14866 نفر در سال 96.12131 نفر در سال 97 و 10409 نفر در سال 98 دچار حادثه شده‌اند. این روند در سال 99 متوقف و بار دیگر اوج می‌گیرد، در این سال تعداد کارگران متاهلی که دچار حادثه کار می‌شوند، 21904 نفر است. تعداد کارگران متاهلی که در شش سال اخیر مجموعا دچار حادثه کار شده‌اند نیز 89099 نفر است.
علت حوادث کار چیست؟
اما دلایل بروز حوادث ضمن کار چه مواردی هستند؟ علت این امر را می‌توان در فقدان امکانات و وسایل ایمنی، نبود برنامه‌های آموزشی لازم و ساعات کار طولانی که منجر به پایین آمدن تمرکز کارگران می‌شود، دانست. به گفته کارشناسان، در امکانات ایمنی و بهداشتی در محیط کار صرفه‌جویی می‌کنند تا سود بیشتری به دست آورند. به گفته مدیران وزارت کار در دولت دوازدهم، علت افزایش حوادث شغلی در محیط‌های کارگری، تک عاملی نیست.
تعداد بازرسان کار چگونه است؟
اگرچه مسئولان وزارت کار به نقش خطای انسانی در بروز حوادث کار اشاره می‌کنند و این مولفه را عامل بروز بیش از 80 درصد حوادث می‌دانند اما یکی از ضعف‌های بزرگ این وزارتخانه، کمبود تعداد بازرسان کار است. در حال حاضر، 1200 بازرس کار در ایران اشتغال دارند که این تعداد پاسخگوی تعداد کارگاه‌های رسمی نخواهد بود. همچنین باید به این نکته توجه کرد که در کنار کارگاه‌هایی که کد تامین اجتماعی دارند، کارگاه‌های غیررسمی نیز فعالیت می‌کنند.
وزارت کار، اردیبهشت ماه سال جاری در گزارشی نوشت: یک میلیون و 301 هزار و 210 کارگاه در ایران وجود دارد که از این تعداد، 540 هزار و 413 واحد مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند. آمار منتشر حاکی از آن است که کمتر از 50 درصد کارگاه‌ها بازرسی شده‌اند. بنابر آمار و ارقام منتشر شده حدود 760 هزار کارگاه از بازدید دوره‌ای بازمانده‌اند.
هیچ سنخیتی میان تعداد کارگاه‌ها و بازرسان وجود ندارد
ابوالفضل اشرف منصوری (رئیس هیات مدیره کانون انجمن مسئولان ایمنی و بهداشت کار کشور) در ارتباط با تعداد بازرسان کار و کارگاه‌های رسمی گفت: حدود 1200 بارزس اداره کار در ایران اشتغال دارند؛ همچنین حدود هزار و 350 هزار کارگاه بیمه شده تامین اجتماعی فعالیت اقتصادی دارند. بررسی نسبی این تعداد با یکدیگر نشان می‌دهد که هیچ سنخیتی میان این دو وجود ندارد. با استناد به آمار و اطلاعات منتشر شده از سوی معاونت روابط کار آقای شریعتمداری (آخرین وزیر کار دولت روحانی) هر 5 سال یک بار می‌توان از یک کارگاه بازدید کرد.
وی معتقد است گستردگی شهرها، افزایش جمعیت و هزینه‌های بالای ایاب و ذهاب، هرکدام سبب کاهش سرعت رسیدگی و بازرسی کارگاه‌ها می‌شوند. به گفته اشرف منصوری، شرایط کار مدام در تغییر است؛ با توجه به این شرایط می‌توان از روش‌های به‌روزتری برای بازرسی کارگاه‌ها استفاده کرد. روش‌هایی که به‌روزتر و کارآمدتر باشند.
به گفته این کارشناس، استفاده از ظرفیت تشکل‌های صنفی یکی از این راهکارها است. طرحی با موضوع بازرسان کار خصوصی در سال 81 با استناد به ظرفیت بهره‌مندی از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی ایمنی و بهداشت حرفه‌ای ارائه شد. چنین افرادی می‌توانستند میزان بازرسی روزانه کارگاه‌ها را افزایش دهند اما این طرح پس از مدت کوتاه و بنا به دلایلی نامعلوم متوقف شد.
زیرساخت‌ها باید تغییر کند
رئیس هیات مدیره کانون انجمن مسئولان ایمنی و بهداشت کار کشور باور دارد، دستورالعمل‌ها و زیرساخت‌های حوزه بازرسی باید تغییر کند تا زمینه به‌کارگیری روش‌های کنترلی نوین و از راه دور در بازرسی‌های کار مهیا شود. تغییر زیرساخت‌ها آسان نیست بلکه به اقداماتی دقیق نیاز دارد. به طور مثال، مسئولان ایمنی باید به ابزارهای مجهز شوند تا بازرسان کار بتوانند از راه دور بر کارگاه‌ها نظارت کنند. به گفته وی، حدود 3 سال پیش یک اپلیکیشن برای بازرسی از راه دور کارگاه‌ها ارائه دادیم؛ این اپلیکیشن چنی فرصتی را در اختیار بازرسان قرار می‌داد تا از راه دور و با کمک مسئولان ایمنی بر کارگاه‌ها نظارت کنند. این اپلیکیشن می‌توانست در حفظ اسناد و مدارک کارگاه‌ها کمک کند تا در صورت بروز حادثه مورد ارزیابی قرار گیرد. همچنین تمامی کارگاه‌ها می‌توانست به صورت لحظه‌ای بازرسی شوند. این اپلیکیشن می‌توانست در حکم یک جعبه سیاه باشد و تمای موارد را ثبت کند تا از کسی حق تضعیف نشود.
وی معتقد است، کمبود مشکل بازرس کار همواره یک مشکل اساسی به حساب می‌آید. هرچه تعداد نیروهای بازرسی اضافه شود بازهم پاسخگوی نیاز کارگاه‌ها نخواهد بود. تعداد نیروی انسانی و کارگاه‌های کشور رو به رشد است و نیاز به بازرسی بیشتر احساس می‌شود. در کنار تعداد کارگران شاغل در کارگاه‌های رسمی کشور، کارگاه‌های غیررسمی وجود دارند و تا زمانی که حادثه‌ای در آن اتفاق نیفتد، بازرسان کار به آن مراجعه نمی‌کنند.
سخن پایانی
حاکمیتِ نظارت بر مباحث ایمنی، به طور صد درصدی در اختیار دولت است و اگر تعداد بازرسان کار افزایش یابد، بازهم تاثیری در ایمنی کارگاه‌ها نخواهد داشت. تا ابتدای سال جاری، حدود 1200 بازرس کار مسئولیت نظارت بر کارگاه‌ها را برعهده داشتند. به اعتقاد برخی از کارشناسان حوزه ایمنی و بهداشت، اگر تعداد این افراد به 10 هزار نفر هم برسد، بازهم هیچ تغییر خاصی ایجاد نمی‌شود. به اعتقاد آن‌ها، تغییر ساختارها و استفاده از روش‌های نوین نظارتی، بهترین راهکار برای افزایش تعداد بازرسی‌ها و کاهش نرخ حوادث کار است.